Dünyamızı etkileyen doğa olayları, doğanın normal ve beklenebilir bir döngüsüdür.
Afet; insanlar için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar ortaya çıkaran, insanın normal yaşantısını ve eylemlerini durduracak veya kesintiye uğratacak, imkânların yetersiz kaldığı olaylara verilen genel bir isimdir. Büyük oranda veya tamamen insanların kontrolü dışında gerçekleşen afetler, kitlesel bir can ve mal kaybına neden olur.
Bir olayın afet olarak nitelendirilebilmesi için insanları veya insanların yaşamını sürdürdüğü çevreyi etkili biçimde etkileyecek kadar büyük olmalıdır. Buradan yola çıkarsak afet bir olaydan ziyade bir olayın doğurduğu sonuçtur. Doğal afet – Vikipedi (wikipedia.org)
Doğal afet deneyimleri çocukluk döneminde beklenmedik olarak yaşanan tecrübelerdir.
Çocukların bilişsel ve sözel ifade yeteneklerinin tümüyle gelişmemiş olması ve duygularını yetişkinler gibi dile getiremiyor olmaları, doğal afetlerden etkilenmedikleri şeklinde algılanabilmektedir. Bunun tam aksine, çocuklar ve ergenler afetlerin en çok etkilediği hassas ve savunmasız doğal afet mağdurlarıdır. Çocukluk döneminde oluşan doğal afetlerin sebep olduğu travma etkilerine bağlı olarak ifade edilen somatik yakınmalar skça görülen bir durum olarak yaşanmaktadır.
Yapılan araştırmalarda, küçük yaş grubundaki afetzede çocukların kendi yaş grubundaki çocuklar ile karşılaştırılmasında ise Gastrointestinal Sistem sorunlarının ve uyku bozukluklarının daha fazla bildirildiği sonucu görülmüştür. İleriki döneme yaşanan sağlık sorunlarının değerlendirilmesinde afetin yaşandığı döneme dair gelişim süreçlerinin özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır.
Çocuklar doğal afeti bizzat kendileri yaşamış ya da medya aracılığı ile yalazca birçok defa görmüş olabilir. Çevresindeki kişilerin söylemleri de çocukta benzer bir duygu durumu yaşatabilir. Hangi şekilde afete maruz kalmış olursa olsun, doğal afetler çocuklarda tepkisel davranış değişiklikleri oluştururlar.
Oyun çağı dönemi içerisinde olan çocuklarda, sıklıkla doğal afetlerin neden olduğu kayıpları hatırlatan oyunlar oynama, yaşananları öykü gibi sürekli anlatma, doğal afetlerle ilgili ısrarcı bir şekilde sorular sorma ile de kendini gösterebilir .
Okul çağında, tepkisellik ya da ebeveynlere aşırı bağlanma davranışları da gözlemlenebilir. Bu yaş grubu için okul arkadaşları ve akran ilişkileri çok önemlidir. Arkadaşlarını kaybetme ya da arkadaşlarından ayrılma gibi bir durum yaşadıklarında depresyona kadar giden psikolojik sorunlar yaşanabilir. Ergenlerde yaşanan olaylardan uzaklaşmak için madde kullanımına yönelmeler görülebilir. Madde kullanımına bağlı saldırganlık ve suç işleme oranları da artabilmektedir.
Bu nedenle çocukların korunmasını sağlamak için okul öncesi eğitim de dahil olmak üzere, okul-toplum temelli stratejilerin kullanılması gerekmektedir.
Doğal afetlerin çocuklar ve ergen bireyler üzerindeki fiziksel, sosyal, davranışsal ve psikolojik olumsuz etkilerinin azaltılabilmesi için;
Doğal afetlerden önce gerçekleştiren afet hazırlık çalışmalarını da dikkate alan afet ve acil yardım planları hazırlanmalıdır.
Hazırlanan afet ve acil yardım planlarında çocuk ve ergenelerin, temel ihtiyaçları ve kapasiteleri de değerlendirilmeli ve ihmal edilmemelidir.
Çocuklar en çok bilmedikleri kavramlardan korkarlar. Eğitim öğretim faaliyetlerinde afetler, afetlerden korunma ve ilk yardım gibi çocukların ve ergenlerin afet farkındalığını arttıracak konulara yer verilmeli, farkındalıklarının arttırılması için, eğitimi destekleyici afet tatbikat alanları oluşturulmalıdır.
Sosyal medya ve kitle iletişim araçları bu yaş grubundaki bireylerin doğal afetler hakkında daha çok farkındalığının oluşması için çalışmalarda aktif olarak kullanılmalıdır.
Üniversite öğrencilerinin olası afet riskleri, önleme, müdahale ve iyileştirme çalışmaları desteklenmeli ve teşvik edilmelidir.
Doğal afetlerin neden olduğu kargaşa ortamında çocukların sömürülmesini, istismarını ve suça karışmalarını önlemek için yerel ve ulusal yetkilere sahip görevliler birlikte çalışmalıdır.
Öğretmenler, ebeveynler, afet bölgesinde görevli sağlık çalışanları, arama ve kurtarma çalışanları, gelişim psikolojisi, çocuk ve ergen psikolojisi, fiziksel yaralanma mekanizmaları, davranış değişiklikleri, psikolojik travma belirtileri alanlarında eğitilmelidir.
Bu sayede afetlerden sonra olası sağlık sorunlarının tespiti kolaylaşacak ve zaman kaybetmeden hızlı müdahalelerin gerçekleşmesi sağlanacaktır.
