Özgüven insanın yeterli olduğu alanlar kadar yetersiz olduğu alanları da fark ederek
kendinden memnun olmasıdır. Özgüvenli olmak kişinin kendisine dair olumlu bir benlik algısına sahip
olması demektir. Kendine güvenen çocuklar yetiştirmek her anne babanın önemsediği bir konudur.
Çocuğun sahip olduğu beceriler ile isteklerinin örtüşmesi özgüvenli bir birey olarak yetişmeleri için
önemlidir. Kimi zaman anne babalar çocuklarını yönlendirirken sahip oldukları beceri ve yetenekleri
göz ardı edebilir. Bu durumda oluşan beklentiler ve istekler çocuğun sahip olduğu beceri ve yetenekle
örtüşmediğinde çocuk kendisini yetersiz hissedebilir. Çocuğun özgüven duygusu zedelenebilir. Bu
nedenle çocuğun özgüvenli olabilmesi için öncelikle anne ve babası tarafından güçlü ve zayıf
yönlerinin bilinmesi ve kabul edilebilmesi gereklidir.
Özgüven kişinin çevreden gelen düşünceleri değerlendirerek kendi kimliğine yönelik yaptığı
bir değerlendirme olarak da tanımlanabilir. Çocuk çevresinden aldığı tepkiler doğrultusunda kendine
ilişkin olumlu ya da olumsuz bir benlik algısı edinir. İlk üç yaşta çevresindeki kişilerin tutumları
çocuğun güven duygusunda etkilidir. Çevreden gelen görüşler olumlu ise çocuğun özgüveni olumlu
yönde gelişir. Olumsuz ise, çocuk değersiz ve beceriksiz bir varlık olduğuna inanmaya başlayacaktır.
Okul öncesi döneme kadar çocuğun özgüveni anne ve babanın çocuğa yönelik tutum ve
davranışlarıyla biçimlenir. Beklentiler, övgüler, eleştiriler, gülümsemeler, kızgınlıklar… Okul öncesi
dönem itibariyle de öğretmen, arkadaşlıklar ve içinde bulunduğu diğer çevrelerin görüşleri çocuk için
önem kazanmaya başlar. Çocukluk yıllarından itibaren anne babaları ve çevrelerindeki diğer
yetişkinlerin kendisi ile ilgili düşüncelerine tanık olan çocuk büyüdükçe bu düşünceleri kendi
davranışlarına yansıtmaya başlar. Artık çocuk ergenlik döneminde sahip olduğu özgüveni
davranışlarıyla gösterir.
Farklı zaman ve ortamlarda her insanda olduğu gibi çocukların kendilerine güvenleri de
değişebilir. Her ortama ayak uydurduğunu düşündüğünüz çocuğunuz yeni başladığı bir okulda sizden
ayrılmakta sizi şaşırtacak şekilde zorlanabilir. Okul başarısı yüksek olan ve akademik becerileri ile ilgili
kendine güven duyan bir çocuk sosyal ilişkilerde daha güvensiz davranabilir. Aile içinde yüksek güven
duygusuyla davranan bir çocuk dış ortamda çekingen tavırlar sergileyebilir. Tabi ki birçok anne baba
çocuklarının her durum ve ortamda güvenli davranışlar sergilemesini ister. Ancak çocuğun özgüvenli
olması her şeyi yapabilmesi demek değildir. Çocuk kendisiyle ilgili neyi başarıp neyi başaramayacağını
fark ettiğinde, geliştirilmesi gereken özellikleri için çaba gösterebildiğinde ve kendinde
değiştiremeyeceklerini kabul edebildiğinde güvenli bir birey olmaya başlayacaktır. Özgüveni olan
birey yeteneklerinin farkındadır, başkalarının onayına da ihtiyaç duymaz. Özgüveni eksikliği olan
çocukların yaşadığı zorluklar okulda ya da diğer yaşam alanlarında kendini belli eder. Çocuklarda
özgüvenin yetersiz gelişmesinin birçok nedeni olabilir. Bunlardan biri aşırı koruyucu davranan
ailelerdir. Aşırı koruyucu ebeveyn tutumu çocukların zorluklarla karşılaşmasını önlemek için çocuğun
yapması gereken şeyleri yapar, çocuk adına düşünür. Çocuğun bütün sorumlulukları aile tarafından
üstlenildiğinde çocuk kendi problemlerini çözme becerisini kazanamaz. Çocuğun kendine güvenini
azaltan etkenlerden diğeri mükemmeliyetçi anne babaların tutumlarıdır. Çocuğun hatalı davranışında
kişiliğini eleştirmek özgüveni zedeleyen bir davranıştır. Çocuğun başkalarıyla kıyaslanması da
özgüvenini azaltan bir tutumdur. Başkasıyla kıyaslanan çocuk kendini güvensiz ve yetersiz hisseder
Özgüven eksikliğinde çocukların davranışları çocuğun kişilik yapısına, yetiştirilme tarzına göre
değişebilmektedir. Bu çocuklarda gözlenebilen bazı belirtiler şunlardır:
Hata yapmaktan korkma
Yeni ortamlara girmekte zorlanma
Aşırı çekingenlik ya da saldırgan davranışların da görülebildiği aşırı hareketlilik
Duygu ve düşüncelerini ifade etmede zorlanma
Hayal kırıklıklarıyla başa çıkamama
Bebeksi davranışlar
Katı, kontrol edici davranışlar
Sorumluluk almaktan çekinme
Çekingen davranışlarda belirgin artma
Otoriteyle çatışma
Problem yaratan tutum ve davranışlar sergileme
Kaygı
Eleştiriye açık olamama
Depresyona yatkınlık
Aşırı özgüven de kişilik gelişimi için sağlıklı değildir. Aşırı özgüvenli çocuklar hata yapmaktan
korkma, mükemmeliyetçilik, başarısızlığa ya da kaybetmeye tahammül edememe, kendini üstün
görme ve gösterme gibi davranışlar sergileyebilir. Aşırı özgüvenin nedenlerinden biri fazla
motivasyondur. Anne babanın çocuktan beklentisi yüksektir. Çocuk için aileyi mutlu etmek önem
kazanır ve olduğundan farklı davranışlar içerisine girebilir. Yanlış kullanılan övgü de aşırı özgüvene
neden olabilir. Bu nedenle çocuğun kişiliğinin değil çabalarının, becerilerinin övülmesi gerekir.
Anne ve babaların çocuklarıyla iletişimlerinde bazen farkında olmadan kullandıkları ifadeler
çocukların benlik saygılarına zarar verebilmektedir. Örneğin “Ne kadar inatçı bir çocuksun!”,
“Başarısızlıklarından bıktım artık!” gibi etiketleyen ifadeler. Yine “Ben çocukken senin gibi
davranmazdım”, “Ablana hiç benzemiyorsun “ gibi karşılaştırmalar. “Sen kendini ne sanıyorsun?,”
Herkes sana bebek diyecek” gibi alaycı ifadeler.
Anne baba olarak çocuğunuzun özgüvenini nasıl destekleyebilirsiniz?
v Çocuğunuzu tanıyın. Özelliklerini, sahip olduğu beceri ve yetenekleri değerlendirmesi için
yönlendirmeler yapın.
v Çocuğunuzdan beklentilerinizi onu tanıyarak ve gerçekçi belirleyin.
v İletişimin güçlü olduğu sağlıklı bir ev ortamı sağlamaya çalışın. Duygularını ve düşüncelerini
rahatlıkla ifade edebilmesi için ona model olmaya çalışın.
v Olumsuz yaşantıların etkilerini paylaşmasını sağlayın. Kızgın olma, üzülme gibi olumsuz
duyguları paylaşması için teşvik edin.
v Kişiliğini değil davranışlarını eleştirin. Ondan beklediğiniz davranışları belirtin.
v Zorlayıcı olmayın, başarı için öncelikle gösterilen çabanın değerini anlatmaya çalışın.
v Başladığı işi bitirmesi için teşvik edin. Başarısızlık karşısında aşırı kızgın ve üzgün tutumlar
sergilemeyin. Tekrar denemesi için yüreklendirin.
v Yaşına uygun olacak şekilde kendi kararlarını vermesini sağlayın. Kararlarının sonuçlarıyla
karşılaşmasının önemli olduğunu unutmayın.
v Ev ortamında ve dış çevrede yaşına uygun sorumluluklar verin.
v Sosyal aktivitelere yönlendirin. Farklı ortamlarda bulunarak yeni arkadaşlıklar edinmesini
sağlayın.
v Sorunları onun yerine çözmeyin, çözüm yolları üzerinde düşünmesini sağlayın.
v Haklı olduğu zamanlarda haklılığını vurgulayın, haksız olduğu durumları karşılıklı konuşun.
v Çocuğunuzu dinleyin.
